ارزش چیست، پول چیست؟
فرزین خوشچین
از دیدگاه اقتصاد سیاسی، هرآنچه نیاز مادی ما را برآورده کند «ارزش» نامیده می شود.
«ارزش» بر دو گونه است- ارزش مصرف و ارزش مبادله.
هر چیز مادی دارای یکی و یا هردوی این ارزشها می باشد.
هرآنچه یکی از نیازهای ما (نوشاک، خوراک، پوشاک، خانه و آسایش) را برآورده کند، دارای ارزش مصرف می باشد.
برخی چیزها دارای ارزش مصرف هستند، اما مبادله نمی شوند- مانند هوا.
برخی چیزها دارای ارزش مصرف نیستند، اما مبادله می شوند- مانند پول.
مردم برای برآوردن نیازهایشان مجبورند کار کنند و چیزهایی را تولید کنند.
هیچکس نمی تواند همۀ چیزهایی را، که نیاز دارد، خودش تولید کنند.
مردم مجبور بوده اند بخشی از تولیدات خودشان را در برابر بخشی از تولیدات دیگران مبادله کنند.
تولیداتی، که در برابر تولیدات دیگر مبادله می شوند، «کالا» نامیده می شوند.
مبادله می تواند «مبادلۀ ساده» (کالا در برابر کالای دیگر) باشد.
برای آسانتر شدن مبادلۀ کالاها با یکدیگر، پول را اختراع کرده اند و ما هر کالایی را، که می فروشیم، یا می خریم، آنرا در برابر پول مبادله می کنیم.
پول چیست
طلا، الماس و … چه نقشی در اقتصاد بازی می کنند
پول نیز گونه ای کالاست؛ کالای واسطه.
پول را اختراع کرده اند، زیرا مبادلۀ کالاها با یکدیگر بسیار دشوار و کند انجام می شد.
1) نمی توان همیشه کسی را پیدا کرد، که به کالای ما نیاز داشته و بخواهد کالای خودش را در برابر کالای ما مبادله کند. 2) نمی توان همیشه کسی را پیدا کرد، که کالایش همانی باشد، که ما نیاز داریم.
3) با خود حمل کردن نمک، پوست، روغن، شراب یا هر چیز دیگری بعنوان «کالای واسطه» برای پیدا کردن کسی، که حاضر باشد کالایش را با کالای ما مبادله کند، بسیار سخت و حتی ناشدنی است.
4) بسیار امکان دارد کالای ما پیش از رسیدن به دست مشتری، فاسد شود.
بنا بر این، پول نقش «کالای واسطه» را بازی می کند: 1) سبک و قابل حمل است. 2) فاسد نمی شود. 3) همه آنرا قبول دارند و حاضرند کالای خودشان را با پول مبادله کنند.
پول دارای «ارزش مبادله» است، یعنی ارزش همۀ کالاها را با مقدار کم یا بیش پول می سنجیم. اما پول دارای ارزش مصرف نیست، حتی اگر سکۀ طلا یا نقره باشد. سکه های طلا و نقره دارای ارزش مبادلۀ بیشتر و متمرکزتر در خود می باشند.
برای آسانتر شدن پرداختها در برابر مقدار بیشتری از کالا، نه تنها سکۀ طلا، بلکه حتی شمش طلا، و یا الماس را مبادله می کنند.
با اینهمه، اسکناس همین نقش را می تواند بازی کند، زیرا حمل و نقل، انبار کردن و پرداخت کردن در برابر کالاهایی با حجم کمتر بوسیلۀ اسکناس آسانتر است، تا با شمش طلا و تکه های الماس و …
حتی خود طلا و الماس و … را نیز با مقدار پول ارزشگذاری می کنند.
تکرار می کنیم: پول- کالای واسطه است، که در مبادلۀ همۀ کالاها به کار می رود.
تا زمانی، که کالا تولید می شود، پول نیز لازم خواهد بود. اما شکل پول همواره در درازای تاریخ تغییر کرده است و بازهم تغییر می کند: چک، سفته، برات نمایانگر مقدار معینی از پول می باشند، که امروزه کمتر به کار می روند.
امروزه پول درشکل فیزیکی در حال ناپدید شدن است.
جای پول فیزیکی را «کارتهای اعتباری» گرفته اند. اما مفهوم پول همچنان وجود دارد و لازم است برای مبادلۀ کالاها.
هنگام خرید کردن با کارت اعتباری، چندین شماره از حساب ما کم می شوند تا جایی، که دیگر به سِفر برسند، یعنی پولی در حسابمان نمانده باشد و مجبور باشیم تا دریافت دستمزد ماهیانۀ خودمان صبر کنیم.
چندی است، حتی پول مجازی به نام «بیت کوین» اختراع شده و بعنوان «پول جهانی» در گردش است، که وجود فیزیکی ندارد، بلکه تنها در شبکه های اینترنت به کار می رود. با اینهمه، «بیت کوین» نیز نمایانگر ارزش مبادلۀ کالاهاست و کارکردش همانند پول فیزیکی می باشد.
پول- نمایانگر ارزش مبادله است، اما خودش دارای ارزش مصرف نیست.
پول، طلا، الماس، انگشتر، گردنبند و … نمایانگر «ارزش مبادله» هستند، اما خودشان کمتر نمایانگر «ارزش مصرف» هستند. تنها در مواردی ویژه در دندانپزشکی و صنایعی مانند الکترونیک، طلا در ساختن کالاهای مصرفی کاربرد داشته و در چنین حالتی، طلا دارای «ارزش مصرف» نیز می باشد.
فلزهای آهن، نقره، مس، روی و … بسیار بیشتر از طلا ارزش دارند، زیرا دارای ارزش مصرف هستند- از مس و نقره و آلیاژ روی و مس، ظروف و قاشق و… می توان ساخت؛ از آهن ابزار ساخته می شود. اگر آهن وجود نمی داشت، تمدن بشری به این پایه نمی رسید، زیرا هیچ فلزی به سختی و قابلیت شکلگیری آهن نیست. چکش، قیچی، کارد، تبر، خیش و .. همه چیز را از آهن می ساخته اند. یکی از بزرگترین علتهای پیشرفت نکردن تمدن سرخپوستان امریکا، دسترسی نداشتن آنها به آهن بود. اما طلا دارای ارزش مصرف نیست و تنها به کار زیور می خورد. شاید در برخی موارد جراحی از پلاتین و طلا استفاده می شود، اما از طلا نمی توان ابزار ساخت.
فرزین خوشچین
26 ـ 06 ـ 2020
